Home/ Levensstijl / Artikelen
VASTEN EN ZIEKTE

Vasten en ziekte/medicijnen tijdens Ramadan

Elke moslim moet vanaf zijn/haar puberteit vasten. Er zijn echter soms situaties denkbaar waarbij het vasten te zwaar is.

Mensen die tijdelijk zijn vrijgesteld van de verplichting om te vasten zijn:
  • Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven;
  • Tijdelijk zieken.
  • Een tijdelijk zieke mag zijn vasten verbreken indien:
    • vasten een te zware beproeving zou zijn;
    • de ziekte zou verergeren;
    • het lichamelijke herstel zou vertragen. Hij/zij moet zijn vasten verbreken indien er door vasten levensgevaar zou ontstaan of buitengewone schade aan de gezondheid toegebracht zou worden. Hierbij moet worden afgegaan op de beoordeling van een betrouwbare arts.
  • Reizigers;
  • Mensen die een te zware lichamelijke inspanning moeten leveren;
  • Menstruerende vrouwen en vrouwen in het kraambed. Zij mogen niet vasten. Alle gemiste vastendagen moeten later worden ingehaald.
Mensen die definitief zijn vrijgesteld zijn:
- Kinderen. Zij mogen meevasten maar zijn niet verplicht
- Geestelijk zieken
- Zwakke ouderen
- Chronische of ongeneeslijk zieken.
Voor de laatste 2 categorieën geldt dat men voor elke gemiste vastendag een arme uit de samenleving moet voeden of geld geven.
"Degene die een vastende voedt bij het verbreken van het vasten, zijn beloning is evenveel als van degene die vast, zonder vermindering in de beloning van de laatste." (overgeleverd door Ahmed, Annasa'ie)

Wanneer ben je ziek?
Soms is het voor jezelf moeilijk te bepalen of je chronisch ziek bent. De meeste chronische ziekten zijn goed onder controle te brengen dmv medicatie. Daarom voel je je soms niet ziek terwijl je wel een chronische ziekte hebt. Voorbeelden zijn hart- en vaatziekten, suikerziekte en epilepsie. Over het algemeen wordt binnen de geneeskunde gezegd dat degene die hun verdere leven medicatie nodig hebben, chronisch ziek zijn.
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de invloed van ziekte op het vasten en andersom. Mensen met hypertensie kunnen zonder problemen vasten. Hartpatiënten (angina pectoris of hartfalen) kunnen meer moeite met vasten hebben. Door inname van 1 of 2 grote maaltijden per dag in korte tijd moet het hart een grotere inspanning leveren. Dit kan leiden tot pijn op de borst of een verslechterende pompfunctie van het hart. Mensen met suikerziekte hadden een verhoogde kans op ontregeling van de bloedsuiker (meer kans op lage bloedsuikers). Zie artikel over suikerziekte en vasten

Vasten en zwangerschap/borstvoeding
Zwanger zijn of borstvoeding geven is geen ziekte. Wel is het zo dat er allerlei fysiologische veranderingen optreden in het lichaam. Hierom zijn vrouwen vrijgesteld van vasten. Veel vrouwen vasten echter toch en de meeste vrouwen gaat dat goed af. Medisch gezien is het moeilijk een weloverwogen advies te geven. Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de invloed van Ramadan op de zwangerschap en borstvoeding. Eén studie liet zien dat de bloeddoorstroming van de placenta naar de foetus toe gelijk bleef. Een onderzoek naar de samenstelling van borstvoeding liet zien dat de grote voedingsstoffen als eiwitten en vetten in de melk gelijk bleef tijdens de Ramadan. Wel zat er minder kalium, magnesium en zink in de melk en hadden zogende vrouwen eerder een vitamine A tekort. Dit zou echter ook kunnen komen doordat sommige mensen hun dieet erg veranderen tijdens Ramadan. (zie ook Zwanger en Vasten)

Vasten en medicatie
Onderzoeken naar therapietrouw onder vastende moslims laten dramatische cijfers zien. Maar 10-40% van de mensen die medicatie nodig hebben, houdt zich aan de voorschriften van de arts.
Sommigen mensen weten niet dat ze bepaalde medicijnen moeten blijven innemen en stoppen alle medicatie. Anderen nemen alle tabletten tegelijkertijd in, terwijl ze die voorheen verspreid over de dag innamen. Dit kan gevaarlijke situaties opleveren. Een voorbeeld is de toename van het aantal epileptische insulten tijdens de Ramadan. Dit werd veroorzaakt doordat patiënten hun medicijnen niet of verkeerd innamen. Ook kan een medicijn dan in een te hoge concentratie in het bloed komen, waardoor mensen met overdoseringen in het ziekenhuis moeten worden behandeld.
Het is dus heel belangrijk dat we weten welke medicijnen we wel op andere manieren in kunnen nemen en welke medicijnen nu eenmaal in een vast schema moeten worden gebruikt.

Doorbreekt inname van medicijnen het vasten?
- Vasten wordt verbroken door:
- Met opzet eten/drinken
- (met opzet) Braken
- Menstruatiebloed
- Geslachtsgemeenschap
- Opzettelijke zaadlozing
- Het inbrengen van iets tot in de keel
- Buiten bewustzijn raken

Of medicatie vasten verbreekt hangt af van de toedieningsvorm. Tabletten moeten vaak met water en/of bij de maaltijd worden ingenomen en dit verbreekt dus uiteraard het vasten. De oplossing hiervoor kan zijn:
A- een andere toedieningsvorm kiezen of;
B- een ander doseringsschema toepassen.

A: Andere toedieningsvormen dan tabletten
Vaginale tabletten of zetpillen:
Vaginale tabletten kun je zonder het verbreken van vasten gebruiken. Over zetpillen zeggen de meeste geleerden dat het het vasten niet doorbreekt.
Injecties: Doorbreekt vasten als het als voedingsmiddel wordt gebruikt (bv een infuus). Een injectie zoals een griepvaccinatie of een vitamine B12 injectie is toegestaan.
Medicinale mondspoeling: Doorbreekt vasten niet maar het mag niet voorbij de keel komen. Voor de veiligheid kan gekozen worden voor tweemaal daags gebruik.
Inhalers (longpufjes): Gaan in de longen, niet in de slokdarm. De meeste geleerden zeggen dat het vasten er niet door verbroken wordt. Bepaalde inhalers zijn twee keer per dag te gebruiken (corticosteroiden). Voor de luchtwegverwijders geldt dat ze ook in een langwerkende variant bestaan, waardoor er overdag niet perse een inhaler gebruikt hoeft te worden. Bij een acute astma aanval moet altijd de kortwerkende luchtwegverwijder (Ventolin) gebruikt worden. Volgens de meeste geleerden wordt vasten niet verbroken.
Druppels: Oor- en oogdruppels komen niet in de keel en kunnen zonder problemen gebruikt worden. Voor neusdruppels geldt dat het wel in de keel kan komen. Desondanks zeggen veel geleerden dat je ze wel mag gebruiken.
Pleisters en crèmes: Zonder verbreken van vasten te gebruiken. Dit geldt natuurlijk niet voor de nicotine pleister aangezien dit niet een medicament voor een ziekte is.

B: Ander doseringsschema toepassen
Niet alle medicijnen kunnen automatisch op één tijdstip ingenomen worden. Medicatie voor behandeling van de bloeddruk, antistolling en cholesterol kunnen probleemloos ingenomen worden
Overleg echter altijd met de apotheek of (huis)arts of het schema van de medicatie aangepast dient te worden. Anti-epileptica werken bv beter rond een bepaald tijdstip van de dag. Experimenteren met medicatie om die op nadere tijden in te nemen is uit den boze.
Ook automatisch switchen naar een tweemaal daagse dosering is niet altijd goed. Zeker als de Ramadan in de zomer valt, is de tijd tussen die 2 momenten erg kort. Er bestaat dan een groter risico op overdosering en bijwerkingen. Een oplossing kan zijn om tabletten te vervangen door langwerkende medicatie. Een voorbeeld: ibuprofen werkt korter dan naproxen. Ook bestaan sommige medicijnen in een zogenaamde "vertraagde afgifte"-vorm. Vraag hiernaar bij apotheker of (huis)arts.
Let ook op wat je tegelijk met de medicatie inneemt. Thee, koffie en sinaasappelsap zorgen voor meer maagzuur en beïnvloeden zo de opname van sommige medicijnen. Vraag aan apotheker of (huis)arts of dit ook voor de door jou gebruikte medicijnen geldt.

Heeft u nog vragen dan kunt u ons altijd mailen: Levensstijl@moslima.nl

Zie ook: Suikerziekte en vasten

Aisa en Heleen
Huisartsen